Türk Dilinin Bugünkü Durumu ve Yayılma Alanları

tarafından **gül_34** Ptsi Eyl. 21, 2009 9:12 pm

Türkler tarihin eski devirlerinde olduğu gibi bugün de varlıklarını oldukça geniş bir coğrafyada sürdürmektedir. Dünya haritasına baktığımız zaman doğuda Moğolistan ve Çin içlerinden batıda Viyana’ya; kuzeyde Sibirya’dan güneyde Bağdat Lübnan sınırı ve Kıbrıs içlerine kadar uzanan büyük coğrafyaya Türklerin yayıldıklarını görürüz. Türk milleti bu geniş coğrafya içinde yer alan Moğolistan Çin Rusya Afganistan Azerbaycan Türkmenistan Kazakistan Kırgızistan Özbekistan İran Irak Suriye Türkiye Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Yunanistan Bulgaristan Yugoslavya Romanya ve Polonya’da yaşamaktadır.
Günümüz şartları içerisinde eğitim iş gibi çeşitli sebeplerle farklı bölgelerde yaşamak durumunda olan Türkleri de buna dahil edersek bu alan daha da genişlemektedir.
Dünya Türklüğü yönlere göre adlandırılırken Hazar’ın batısında ve güneyinde kalan Türkler Batı Türklüğü; Hazar’ın doğusunda kalan Türkler Doğu Türklüğü; Karadeniz Kafkaslar ve Hazar’ın kuzeyinde kalanlar Kuzey Türklüğü olarak adlandırılır.
Yönlere göre dünya Türklüğü şu şekilde ayrılmaktadır:

A. Batı Türklüğü
1. Türkiye Türkleri
2. Rumeli Türkleri (Yunanistan Bulgaristan ve Yugoslavya’da; ayrıca Moldavya ve Bulgaristan’daki Gagavuzlar)
3. Kıbrıs Türkleri
4. Suriye Türkleri
5. Irak Türkleri
6. Azerbaycan Türkleri (Kuzey Azerbaycan Gürcistan ve Ermenistan ile İran’daki Güney Azerbaycan’da)
B. Doğu Türklüğü

1. Batı Türkistan Türkleri (İran’ın Horasan bölgesinde Afganistan’ın kuzeyinde ve dağılan Sovyetlerdeki Türkmen Özbek Karakalpak Kazak ve Kırgız Türkleri)

2. Doğu Türkistan Türkleri (Çin’in batı bölgesinde- Doğu Türkistan’daki Uygur ve Kazak Türkleri)
C. Kuzey Türklüğü
1. Sibirya Türkleri (Yakutlar)
2. Abakan Türkleri (Tuvalar ve Hakaslar)
3. Altay Türkleri
4. İdil-Ural Türkleri (Kazan ve Batı Sibirya Tatarları Başkurtlar ve Çuvaşlar)
5. Kafkas Türkleri (Kafkasların kuzeyindeki Karaçay Malkar (Balkar) Nogay ve Kumuk Türkleri)
6. Kırım Türkleri (Özbekistan Kırım Türkiye ve Romanya’da)
7. Karay Türkleri (Polonya ve Litvanya’da)
Bütün bu alanlarda konuşulan Türk dilinin biri Yakutça diğeri Çuvaşça olmak üzere iki uzak lehçesi vardır.
Yakutça ve Çuvaşça Türk dilinin metinlerle takip edilebilen devirlerinden daha önceki çağlarda ayrıldıkları ve ana Türk kitlesi ile temasları kesildiği için ayrı birer lehçe karakteri kazanmışlardır. Esasen Yakutça ve Çuvaşça yüzyıllar boyunca birer konuşma dili olarak kullanılmış ancak 19. ve 20. yüzyıllarda yazı dili haline gelmiştir. Bugün her iki lehçe de kiril alfabesini kullanmaktadır.
Yakutlar Sibirya’da batıdan doğuya Katanga Ölenek Lena ve Kamçatka’ya doğru Kolima ırmakları çevresinde yaşarlar. Bu bölge siyasî olarak Rusya’ya bağlı Yakutistan Muhtar Cumhuriyeti adını alır. Yakutların nüfusu 400.000’e yakındır.
Çuvaşlar Moskova ile Kazan arasında İdil (Volga) ırmağı boylarında yaşamaktadırlar. Esas kitle Çuvaşistan Muhtar Cumhuriyetindedir. Tataristan ve Başkurdistan Muhtar Cumhuriyetlerinde yaşayanları da vardır. Nüfusları iki milyon kadardır.

Çeşitli lehçelere ayrılan Türkçe için bugüne kadar pek çok sınıflandırma denemesi yapılmıştır. Bu denemeler çok ayrıntılı ve birbirinden oldukça farklıdır. Hemen hemen her birinde ayrı bir ölçü kullanılmış pek çoğunda tarihî Türk lehçeleri ile bugünküler birbirine karıştırılmıştır. Yazı dillerine göre yapılacak bir sınıflandırma hem daha sade olacak hem de bugünkü durumu daha iyi yansıtacaktır.
Başlangıçtan 13. yüzyıla kadar Türkçenin tek yazı dili vardı. Bu yazı dili bütün Türkler için ortaktı. 13. yüzyılda Türk yazı dili Kuzey-Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrılmış ve 19. yüzyıla kadar bu şekilde gelmiştir. 6-7 asır boyunca bütün doğu ve kuzey Türklüğü Kuzey-Doğu Türkçesini; bütün batı Türklüğü de Batı Türkçesini kullanmışlardır. Rus istilasından sonra 19. yüzyılda batı kolu içinde Azerbaycan; Çin istilasından sonra da Kuzey-Doğu kolu içinde Kazan Türkçeleri ayrı birer yazı dili hâline gelmeğe başlamış; 1917 Bolşevik ihtilalinden sonra ise başlıca Türk ağızları Ruslar tarafından ayrı birer yazı dili hâline getirilmiştir.
Böylece ortaya çıkan bugünkü yazı dilleri şöyle sınıflandırılabilir:

A. Batı Türkçesi (Güney-Batı Türkçesi)
1. Türkiye Türkçesi 3. Azerbaycan Türkçesi
2. Gagavuz Türkçesi 4. Türkmen Türkçesi
B. Kuzey-Doğu Türkçesi (Doğu Türkçesi)
1. Özbek Türkçesi 9. Nogay Türkçesi

2. Uygur Türkçesi 10. Karaçay Türkçesi

3. Kazak Türkçesi 11. Malkar (Balkar) Türkçesi

4. Karakalpak Türkçesi 12. Kumuk Türkçesi

5. Kazan Türkçesi 13. Altay Türkçesi

6. Başkurt Türkçesi 14. Hakas Türkçesi

7. Kırım Türkçesi 15. Tuva Türkçesi

8. Kırgız Türkçesi