Ticaret Hukuku

TİCARET HUKUKU- DERS NOTLARI
Ticari işletme: ticari işletmenin genel unsurları
1. Gelir sağlamanın amaç edinilmesi
2. Devamlılık
3. Esnaf faaliyetlerinin sınırlarının aşılması
4. Faaliyetin bağımsız olması

Bir ticari işletmeden söz edebilmek için yapılan faaliyetin esnaf faaliyetinin sınırlarını aşmış olması gerekmektedir.

Esnaf: faaliyetin esnaf faaliyeti sayılması için daha çok bedeni çalışmaya dayanması ve geçimini sağlamaya yönelik olması gerekmektedir.
ticarethane veya fabrika yahut ticari şekilde işletilen diğer müesseseler ticari işletme sayılır.

Merkez şube ilişkisi
ticari işletmenin merkezi idari ve ticari faaliyetlerinin yürütüldüğü yerdir. Şubenin unsurları
• Şube merkezle aynı gerçek veya tüzel kişiye ait olmalıdır.
• Şube iç ilişkilerinde merkeze bağlıdır.
• Şube dış ilişkilerinde bağımsızdır.
• Şube ile merkez arasında mutlaka mekân ayrılığının bulunması gerekmez.

Şubenin en önemli özelliği dış ilişkilerinde bağımsız olmasıdır. Şube olmaya çeşitli hukuki sonuçlar bağlanmıştır.

1. Her şube kendi merkezinin ticaret unvanını şube olduğunu belirterek kullanmak zorundadır.
2. Merkezi türkiyede bulunan ticari işletmelerin şubeleride bulundukları yerin ticaret siciline tescil ve ilan olunur.
3. Her şube ticaret ve sanayi odasına kaydolur.
4. Şubenin taahhütleri açısından şubenin bulunduğu yer ifa yeri sayılır ve burada dava açılabilir.

Tacir:
1. Gerçek kişi tacirler: bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kimseye tacir denir.
2. Tüzel kişi tacirler: ticaret şirketleri donatma iştirakleri amaçlarına ulaşmak için ticari işletme işleten dernekler tacir sayılır.
3. Tacir olmanın sonuçları:
a. Tacirler işletmelerini ticaret siciline kaydetttirmeye mecburdurlar.
b. Ticari defterler tutmaya mecburdurlar.
c. Tacirin ticaretine ait bütün faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi lazımdır.
d. Bir tacirin borçlarının ticari olması şarttır.
e. Tacirler karşı taraf istediği takdirde fatura ve teyit mektubu vermek zorundadır.
f. İflas; tacirler her türlü borçlarından dolayı iflasa tabidir.

Tescil: tescil talebi ilgililer tarafından yetkili sicil memurluğuna dilekçe ile yapılır. Tescili talep süresi 15 gündür. Bu süre ticaret sicil memurluğunun yetki çerçevesi dışında oturanlar için 1 aydır.

Ticaret unvanı: ticaret unvanı 1 çekirdek ve 1 ek isimden oluşur.

Şahıs ticaret unvanı: şahıs ticaret unvanı ancak gerçek kişiler kollektif şirketler ve komandit şirketlerde söz konusu olur.
1. Gerçek kişiler: gerçek kişilerin ticaret unvanları kısaltılmadan yazılacak ad ve soyadlardan oluşur. Bu isme yasanın öngördüğü ekler yapılabilir. Örnek: mustafa karaarslan, tuhafiye mağazası gibi
2. Kollektif şirketler: bu şirketlerin ticaret unvanı bütün ortakların veya hiç değilse ortakların birinin ad ve soyadı ile şirketi ve türünü gösteren bir ibareden oluşur. Çekirdek kısmına ayrıca bazı ekler yapılabilir. Örnek: mustafa karaarslan yayıncılık kollektif şirketi gibi
3. Komandit şirketler: adi veya sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin ticaret unvanı komandite ortaklardan hiç olmazsa birinin ad ve soyadı ile şirket ve türünü gösteren bir ibareden oluşur. Bu şirketlerin ticaret unvanlarında komanditer ortakların ad ve soyadları bulunması yasaktır.

Konu ticaret unvanı: konu ticaret unvanı sermaye şirketlerinde söz konusu olur.
1. Limited şirketler: ltd.şti nin ticaret unvanının çekirdek kısmı şirketin işletme konusu ve limited şirket kelimesinden oluşur. Ayrıca kanunda öngörülen şekli ile istenen ekler yapılabilir. Örnek: karaarslan inşaat ltd.şti. Gibi
2. Anonim şirketler: çekirdek kısmı şirketin işletme konusu ve a.ş. Kelimesinden ibarettir. Örnek: karaarslan inşaat a.ş.
3. Kooperatif şirketler: kooperatif şirketlerin ticaret unvanının çekirdek kısmını ortaklığın işletme konusu ve kooperatif kelimesi oluşturur. Örnek: b.çekmece tarım kredi kooperatifi

Ticaret unvanının korunması
ticaret unvanının korunması gerçek kişi tacirler açısından sicilin iş çevresi ile sınırlıdır. Tüzel kişilerin ticaret unvanları ülke düzeyinde korunur.

Hukuk davalarında taraf
Davacı sıfatı: haksız rekabet yüzünden müşterileri kredisi mesleki itibarı ticari işletmesi veya diğer ekonomik menfaatleri zarar gören veya böyle bir tehlikeyle karşı karşıya bulunan kişi
menfaatleri zarar gören müşteriler
ticaret ve sanayi odaları esnaf dernekleri mesleki ve ekonomik birlikler (bunlar tazminat davalarında taraf olamazlar)

Davalı sıfatı:
• Haksız rekabet fiilini işleyenler
• Müstahdem ve işçiler tarafından işlenmişse istihdam edenler
• Basın yolu ile işlenmiş ise yazı sahibi ve ilan veren kişilerdir.

Zamanaşımı: haksız rekabet sonucu zarara uğradığını öğrenen kişi bunu öğrendiği zamandan başlamak üzere 3 yıl içinde zaman aşımına uğramış olur.

Ceza davaları: haksız rekabet dolayısı ile ceza davalarıda açılabilir.

Ticari defterler
1. Defter tutma yükümlülüğü:
2. Tutulması zorunlu olan defterler:
a. Yevmiye defteri
b. Defteri kebir
c. Envanter defteri
d. Karar defteri

Gerçek kişi ise
a. İşletme defteri
b. Defteri kebir
c. Envanter defteri
d. Yevmiye defteri

Defter ve belgelerin saklanması:
defterlerin son kayıt tarihinden itibaren diğer belgelerle birlikte 10 yıl saklaması zorunludur. Mücbir sebeple defterleri yitirirse 15 gün içinde ticaret mahkemesine bildirmelidir.

Ticari defterlerin delil kuvveti
a. Ticari defterlerin sahibi aleyhine delil olması:
taraflardan biri iddiasını sadece karşı tarafın defterleri ile ispat etmek istediğini yani karşı tarafın ticari defterlerinin içeriğini kabul edeceğini mahkeme önünde bildirirse bu durumda bazı şartların varlığı halinde karşı tarafın defterleri kendi aleyhine delil teşkil eder. Karşı taraf defterlerini ibrazdan kaçınırsa hâkim iddiayı ileri süren kişiye iddiası ile ilgili yemin ettirir. Yani iddia sahibi iddiasını kesin delille kanıtlamış olur.
b. Ticari defterlerin sahibi lehine delil olması:
a. Her iki taraf tacir olması
b. Uyuşmazlık her iki tarafın defterlerine geçirilmesi gereken bir ticari işten kaynaklanmış olmalı
c. Defterlerin kanuna uygun tutulmuş olması
d. Defter kayıtlarıda birbirlerini doğrulamalı

Şirketler hukuku:
Ticari şirketler: kollektif komandit anonim limited ve kooperatif şirketlerinden ibarettir.
Şahıs şirketleri: kollektif şirketler ve komandit şirketlerdir.
Sermaye şirketleri: anonim şirketler limited şirketler ve paylı komandit şirketlerdir.

1. Kollektif şirketler: ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla gerçek kişiler arasında kurulan ve ortaklardan hiçbirinin sorumluluğu şirket alacaklarına göre sınırlandırılmamış olan şirket kollektif şirkettir. Kollektif şirket ticaret siciline kayıt ile tüzel kişilik kazanır.
ortaklar arasındaki ilişkiler: iç ilişkide ortaklardan her biri ayrı ayrı şirketi idare yetkisine sahiptir. Ancak şirket sözleşmesinde bu hak ortaklardan birine veya bir kaçına yahut hepsine verilebilir.
dış ilişkide ise ilan edilen sözleşmede aksine hüküm yoksa idare yetkisine sahip her ortak şirketi 3. Kişilere olan işlemlerde temsil etme yetkisine sahiptir. Ortaklar şirketin borç ve taahhütlerinden dolayı müteselsilen bütün malları ile sorumludur.
2. Komandit şirketler: ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla kurulan ve şirket alacaklarına karşı ortaklardan bir veya birkaçının sorumluluğu sınırlandırılmamış ve diğer ortak ve ortakların sorumluluğu belli bir sermaye ile sınırlandırılmış olan şirket komandit şirkettir.
komandite ortak: sorumlulukları sınırlı olmayan ortaklara denir.
komanditer ortak: sorumlulukları sınırlı olan ortaklara denir.
3. Anonim şirketler: ortakların sorumluluğu taahhüt ettiği sermaye payları ile sınırlıdır. Sermayesi muayyen ve en aşağı 50 milyar olmalıdır.

Organları:
Yönetim kurulu: anonim şirketin yürütme ve temsil organıdır. En az 3 üyeden ve pay sahibi üye ortaklardan oluşur. Genel kurul tarafından seçilir.
Denetçiler: anonim şirketlerde 5 ten fazla olmamak üzere 1 veya daha fazla denetçi bulunur.
Genel kurul: karar organıdır. Olağan toplantı her hesap devresi sonundan itibaren 3 ay içinde ve en az yılda bir defa yapılmalıdır.

Limited şirketler: iki veya daha fazla gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret ünvanı altında kurulup ortakların sorumlulukları koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlı ve esas sermayesi muayyen olan şirkete limited şirket denir. Aksi kararlaştırılmamış ise ortakların hepsi birlikte müdür sıfatı ile şirket işlerini idareye ve şirketi temsile yetkili ve zorunludurlar.

Kıymetli evrak: hakkın senede bağlı bulunduğu senetsiz ileri sürülmesi ve devrinin mümkün olmadığı senetlerdir. Para senetleri: kambiyo senetleri, tahviller, poliçe, bono ve çektir.
Pay senetleri: hisse senedi
Eşya senetleri: makbuz senedi varant ve kanşimento dur.

1. Nama yazılı kıymetli evrak: belli bir şahsın namına yazılı olup da onun emrine kaydını ihtiva etmeyen ve kanunen de emre yazılı senetlerden sayılmayan kıymetli evraklara denir. Nama yazılı senetlerin devri devir beyanı+senedin teslimi ile olur.
2. Emre yazılı kıymetli evrak: emre yazılı olan ve yasal olarakta öyle sayılan evrak emre yazılı senettir.
Not: pay senetleri tahviller ipotekli borç senedi ve irad senedi emre düzenlenemezler. Bunlar dışındaki bütün kıymetli evrak emre yazılabilir. Emre yazılı senetlerin devri= senedin cirosu+senedin teslimi
3. Hamile yazılı kıymetli evrak: senedin metninden veya şeklinden hamili kim ise o kişinin hak sahibi sayılacağı anlaşılan her kıymetli evrak hamile yazılı senet sayılır. Kanunumuzda hangi senetlerin hamiline düzenlenebileceği belirtilmiştir. Kambiyo senetlerinden sadece çek hamiline yazılabilir. Bono ve poliçe hamiline yazılamaz. Hamiline yazılı senetlerin devri senedin sadece teslimi gerekli ve yeterlidir.

Ticari senetler: ticari senet veya kambiyo senedi deyimi aynı anlamı taşır. Bu deyimler poliçe bono ve çeki kapsar. Bunların ortak özellikleri
• Kanunen emre yazılı senetlerden sayılırlar.
• İbraz senetleridir.
• Şekle bağlıdırlar
• Beyan ve imzaların bağımsızlığı söz konusudur.
• Uluslar arası nitelik taşırlar.

Poliçe: poliçeyi düzenleyen (keşideci) tek taraflı bir beyanla aynı zamanda muhataba(borçlu) ödeme lehdara(alacaklı) ise alma yetkisi vermektedir. Bu nedenle poliçede havale niteliği mevcuttur. Poliçe bir 3 lü ilişkidir. İlişkinin köşeleri keşideci muhatap ve lehdardır. Poliçe sıkı şekil şartlarına bağlanmıştır.

Poliçede faiz şartı: görüldüğünde veya görüldüğünden muayyen bir müddet sonra ödenmesi şart kılınan bir poliçeye keşideci tarafından faiz şartı konulabilir. Bütün diğer poliçelerde faiz şartı yazılmamış sayılır. Faiz miktarının poliçede gösterilmesi lazımdır. Gösterilmemiş ise faiz şartı yazılmamış sayılır. Başka bir gün zikredilmemiş ise faiz poliçenin keşide gününden itibaren işler.

Poliçede bulunması zorunlu unsurlar şunlardır.

• Poliçe kelimesi
• Belli bedelin ödenmesi konusunda kayıtsız şartsız havale
• Muhatabın adı soyadı
• Lehdarın adı soyadı
• Keşide yeri ve tarihi
• Keşidecinin imzası

Keşide yeri gösterilmemiş keşidecinin imzasının yanında bir yer gösterilmiş ise o yer keşide yeri sayılır. Keşidecinin imzasının yanındada bir yer belirtilmemiş ise poliçe batıldır. Bu unsurlardan birinin yokluğu halinde senet poliçe niteliğini yitirir. Muhatap ancak poliçeyi kabul ederse poliçenin borçlusu haline gelir. Kabul beyanı poliçenin üzerine yazılır ve imza edilir.
Vade ise poliçenin ihtiyari unsurlarıdır. Poliçede 4 tür vade söz konusudur.
• Görüldüğünde
• Görüldükten muayyen bir süre sonra
• Keşide gününden muayyen bir süre sonra
• Muayyen bir günde ödemek üzere keşide olunabilir.

Poliçe ciro ve teslim yolu ile devrolunabilir. Ayrıca poliçede özel zaman aşımı süreleri belirlenmiştir.

Çek: bir ödeme aracıdır. Bu nedenle çekin muhatap tarafından kabul edilmesi söz konusu olmaz. Keşideci çeki düzenleyen kimse muhatap çeki ödeyecek olan banka veya özel finans kurumudur. Lehdar ise çeki elinde bulundurandır. Çek bir ödeme aracı olduğu için derhal ödenmesi gerekir. Çekte vade yoktur.
Çekin şekil şartları:
• Çek kelimesi
• Kayıtsız ve şartsız belli bir meblağın ödenmesi emri
• Ödeyecek kimsenin ad ve soyadı
• Ödeme yeri
• Keşide tarihi ve yeri
• Keşidecinin imzası

Çekte ödeme yerinin gösterilmesi zorunlu değildir. Gösterilmediği takdirde muhatabın isminin yanında gösterilen yer ödeme yeri sayılır. Ancak yeni yasaya göre ödeme yerinin çekte gösterilmesi zorunludur.

Not: türkiyede ödenecek çeklerde muhatap olarak ancak bir banka gösterilebilir. Kısmi ciro ve muhatabın cirosu batıldır. Hamiline yazılı ciro beyaz ciro hümündedir. Çek görüldüğünde ödenir.

Bono: bono bir ödeme vaadidir. Bonoda 3 kişi yerine 2 kişi vardır. Keşideci ve lehdardır. Keşideci belli bir miktar parayı ödemeyi taahhüt eder. Yani keşideci aynı zamanda muhataptır. Bono poliçe gibi bir kredi aracıdır. Keşideci borcunu ileriki bir tarihte ödemeyi taahhüt eder. Bu nedenle bonoda vade poliçedeki gibidir.

Bonoda şekil şartları:
• Bono veya emre yazılı senet kelimesi
• Kayıtsız ve şartsız bir ödeme vaadi
• Vade (bonoda 4 tür vade vardır)
• Ödeme yeri
• Kimin emrine yazılacaksa onun adı ve soyadı
• Senedin düzenlendiği gün ve yer
• Bonoyu düzenleyenin imzası

Bonoda ödeme yeri gösterilmelidir. Gösterilmemiş ise senedin düzenlendiği yer ödeme yeri sayılır. Düzenleyenin imzası yanında bulunan yer ödeme yeri sayılır. Buda yok ise bono hükümsüzdür.

Aval: poliçedeki bedelin ödenmesi aval sureti ile tamamen veya kısmen temin olunabilir. Bu teminat üçüncü bir şahıs yahut poliçede zaten imzası bulunan bir kimse tarafındanda verilebilir. Aval ‘aval içindir’ tabiri ile veya buna muadil diğer her hangi bir ibare ile ifade ve avali veren kimse tarafından imza edilir. Muhatap veya keşidecinin imzaları müstesna olmak üzere poliçenin yüzüne konan her imza aval şerhi sayılır. Kimin için verildiği aval şerhinde açıklamak lazımdır. Açıklanmadığı takdirde aval keşideci için verilmiş sayılır.
aval veren kimse kimin için taahhüt altına girmiş ise tıpkı onun gibi mesul olur. Aval veren kimsenin temin ettiği borç şekle ait noksandan başka bir sebepten dolayı batıl olsa dahi aval verenin taahhüdü muteberdir.